BlogPsychologia

DLACZEGO LUDZIE ZACHOWUJĄ SIĘ AGRESYWNIE cz1

DLACZEGO LUDZIE ZACHOWUJĄ SIĘ AGRESYWNIE cz1

DLACZEGO LUDZIE ZACHOWUJĄ SIĘ AGRESYWNIE cz1

Zdjęcie autorstwa Oleg Magni z Pexels

Chcąc odpowiedzieć na pytanie,, Dlaczego ludzie zachowują się agresywnie’’ Dokonałam analizy literatury po czym można stwierdzić, że nie istnieje jeden czynnik wyjaśniający takie zachowanie.

Trzy główne grupy teorii ujmuj agresję jako:

  • filogenetycznie uformowany instynkt ( zachowania wrodzone, zdeterminowane biologiczną koniecznością wyładowania agresywnej energii )

  • popęd ( zaspakajanie popędu będącego wynikiem oddziaływania sytuacji – sposób zaspakajania zależy od sposobów uczenia się )

  • rezultat uczenia się (zachowania nabyte w ciągu życia)

Mając na uwadze strukturę czynności agresywnych i procesy intra – psychiczne nimi kierujące można wyróżnić kilka postaci agresji interpersonalnej:

AGRESJĘ REAKTYWNO – IMPULSYWNĄ

INSTRUMENTALNO – ZADANIOWĄ

IMMANENTNO – SPONTANICZNĄ

WROGOŚĆ.

W każdym przypadku różny jest mechanizm uruchamiania agresywnej motywacji i motywacji blokującej zachowania agresywne. Przedstawię pokrótce teorie psychologiczne, które próbują definiować Agresję i wyjaśnić przyczyny tego wciąż rosnącego w świecie zjawiska. Zachowania agresywne można obserwować w małżeństwie, rodzeństwie, w grupie rówieśniczej, zwalczających się obozach politycznych.

W sensie psychologicznym agresją nazywamy czynności skierowane przeciwko komuś lub czemuś, mającej na celu zadanie bólu, uszkodzenie, zniszczenie obiektu. A zatem agresją jest gwałtowne, napastliwe, destrukcyjne zachowanie, które powoduje cierpienie ofiary lub destrukcje przedmiotów.

Istnieje agresja skierowana do samego siebie ( autoagresja ) i agresja skierowana w stronę otoczenia ( alloagresja ).

Definicje agresji wg. Adama Frączek który stwierdza że agresja to czynności mające na  celu wyrządzenie szkody i spowodowanie utraty cenionych społecznie wartości, zadanie bólu fizycznego lub spowodowanie cierpienia moralnego.

Wg. Eliota Aronsona agresja to zachowanie ukierunkowane na spowodowanie fizycznej lub psychicznej szkody.

Wg. Zbigniewa Skornego rozróżniamy agresję bezpośrednią i agresję przemieszczoną. Agresja bezpośrednia polega na jawnym ataku skierowanym na przedmiot będącym powodem frustracji, ataku możliwym tylko w obecności tego przedmiotu. Agresja pośrednia to akt skierowany na osoby lub rzeczy nie będące właściwym przedmiotem zachowania agresywnego. Ponadto rozróżnia on agresję fizyczną i słowną oraz agresję czynną i bierną. 1

Wg. Jenó Ranschburga agresją nazywamy każde zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej mającej na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub bólu. 2

Wielcy myśliciele, filozofowie oraz autorytety naukowe wyrażają sprzeczne opinie na temat tego, czy agresja jest wrodzonym, instynktownym popędem, czy wyuczonym sposobem zachowania. To stary dylemat, a dyskusje toczą się od wieków,

Na przykład Thomas Hobbes w swym dziele ,, Lewiatan ‘’ wyraził pogląd, że człowiek z natury jest barbarzyńcą. Jedynie narzucone przez prawo represje i porządek społeczny hamują ludzką agresję. Natomiast Jan Jakub Rousseau sformułował koncepcję szlachetnego dzikusa zgodnie z którą ludzie z istoty swej są łagodni, życzliwi i radośni. Cywilizacja jedynie tłumi dobrotliwą naturę człowieka i wyzwala agresję.

Zygmunt Freud rozwinął pesymistyczną myśl Hobessa, stwierdził, że ludzie przychodzą na świat wyposażeni w dwie różne potężne siły instynktowne:

Instynkt życia – nazwany przez niego EROSEM

Instynkt śmierci – nazwany TANOTOSEM

Według Freuda instynkt śmierci może zostać skierowany do wewnątrz lub na zewnątrz. W pierwszym przypadku znajduje swój wyraz w aktach samoagresji. W drugim przypadku objawia się wrogością oraz tendencjami niszczycielskimi i morderczymi. 3

Do dziś problem nie został do końca rozstrzygnięty o to czy ma ona charakter wrodzony czy nabyty.

Wielu autorów wyróżnia dwa podstawowe rodzaje agresji:

IMPULSYWNĄ, INSTRUMENTALNĄ.

Jest ona bowiem sposobem reagowania bądź zachowaniem służącym realizacji zaktywizowanych potrzeb: jej podłożem są emocje, choć może wystąpić bez ich udziału. W pierwszym wypadku mówimy o afektywnych motywach agresji, w drugim o motywach instrumentalnych. Oba motywy mogą torować drogę do agresji, często jednak współwystępują w generowaniu tego zachowania i sterowaniu jego przebiegiem, wpływając tym samym na jego treść, dynamikę i skutki. Innym proponowanym w literaturze, sposobem podziału zachowań agresywnych jest ich klasyfikacja z punktu widzenia funkcji, jakie spełniają.

AGRESJA IMPULSYWNA – zwana także afektywną, emogenną lub reaktywną jest formą odpowiedzi na jakiś negatywny stan organizmu. Odwołujemy się do niej, gdy jesteśmy rozgniewani, poirytowani, wściekli po to by ,, zrzucić z siebie nerwy, przerwać kontakt z awersyjnym bodźcem.

Tak więc agresja impulsywna dochodzi do głosu na bazie negatywnego pobudzenia agresywnego.

Do tej kategorii należy agresja pojawiająca się na wskutek frustracji, a więc np. zaistnienia przeszkody w drodze do realizacji jakiejś potrzeby.

Powodem agresji impulsywnej może być krytykowanie, obrażanie, poniżanie A więc czyjeś oddziaływanie godzące w poczucie własnej wartości potencjalnego agresora. To także agresja wywołana działaniem pewnych bodźców fizycznych otoczenia człowieka, takich jak np. silne nieregularne błyski światła, hałas, szum, nieprzyjemne dźwięki, wysoka lub niska temperatura, przykre zapachy, zbytnie zagęszczenie ludzi w jednym miejscu.

Okazuje się, że w krajach o skrajnych warunkach termicznych częściej dochodzi do agresji, a przestępczość o charakterze przemocy ( gwałt, pobicia ,morderstwa) pozostaje w związku z temperaturą powietrza. Narastanie tendencji do agresji sprzyja także zbytnie stłoczenie, ograniczenie przestrzeni. We wskazanych sytuacjach i warunkach człowiek w mniejszym stopniu kontroluje swoje emocje i jest zdolny do skrajnych zachowań. 4

Agresja impulsywna ma na ogół u swoich podstaw emocje złości, gniewu, irytacji, dlatego często określa się ją jako gniewną. 5 Bezpośrednim celem agresji impulsywnej jest redukcja napięcia. Jej efektem końcowym i wystarczającym zarazem jest np. uderzenie partnera.

AGRESJA INSTRUMENTALNA – inaczej ,, w służbie potrzeb ‘’

jest traktowana jako przejaw defektu w procesie socjalizacji.

Jej celem nie jest spowodowanie cierpienia ofiary, ale cierpienie to służy jako narzędzie realizacji jakiejś potrzeby. taką potrzebą może być np. chęć zdobyci aprobaty kolegów, a sposobem jej osiągnięcia bicie kopanie, atakowanie przypadkowej ofiary. Już małe dzieci wiedza, jak skuteczny dla osiągnięcia pożądanej zabawki może być krzyk, tupanie nogami.

Wymuszanie ustępstw ze strony rodziców poprzez szantaż, agresywne zachowanie, ostentacyjne nie podporządkowywanie ich wymaganiom, okazuje się metoda zupełnie skuteczną. Doświadczenie wskazuje, że agresja jest skuteczną technika osiągania celów, czyni ją przydatnymi, czasami preferowanym narzędziem ich realizacji.

Oczywistym wydaje się wiec wniosek, że agresja instrumentalna to bardzo rozpowszechniona technika radzenia sobie z bieżącymi problemami. U podłoża agresji instrumentalnej nie musi leżeć jakakolwiek emocja negatywna. To forma zachowania może dochodzić do głosu w efekcie chłodnej, często ekonomicznej kalkulacji zysków i strat, z łatwością wygrywa myśl o opłacalności zachowania agresywnego – nagroda jest blisko, kara mało prawdopodobna.

AGRESJA ZADANIOWA – dochodzi do skutku za sprawą pełnionych funkcji, podjętej roli, lub postawionych zadań. To często zachowanie wynikające z przymusu lub nakazu. Służy jedynie wykonaniu zadania. Pełnienie niektórych ról zawodowych i społecznych związane jest z koniecznością zadawania innym bólu i cierpienia podporządkowanego ,, egzekucji ‘’ praw dobremu wychowaniu, korekcie postaw i zachowań. To konieczność często kontrowersyjna z moralnego punktu widzenia.

Niektórym formom agresji zadaniowej przypisuje się jednak wymiary prospołeczne – to zachowanie służące socjalizacji, społecznemu dobru. Agresywnymi narzędziami pilnowania i przywracania porządku posługuje się w sposób prawnie usankcjonowany nauczyciele, wychowawcy, policjanci ,strażnicy więzienni, ochroniarze. ( eksperyment Milgrama, Zimbardo,, strażnicy więzienni ‘’ i ,, skazani ‘’ ).

AGRESJA SPONTANICZNA – inaczej ,, dla przyjemności’’ nie jest reakcją na zdarzenia wywołujące gniew, pojawia się spontanicznie bez prowokacji. Jej jedynym celem jest wykonanie aktu agresywnego zachowania, a wiec zadanie bólu, spowodowanie cierpienia, uszkodzenia kogoś lub czegoś

Przyjemność ta zawarta jest w samym akcie agresywnego zachowania. To forma zachowania oparta na doświadczeniu, że pozwala ona zaspakajać potrzebę stymulacji, kontroli lub własnej wartości. Agresję spontaniczną uważa się za wynik ukształtowania niekorzystnych ze społecznego punktu widzenia, czynności adaptacyjnych. Jest ona rezultatem doświadczenia skuteczności działań wymierzonych przeciwko innym. Dla agresora ten ból i cierpienie to źródło satysfakcji i zadowolenia, to nagroda.

AGRESJA NAŚLADOWCZA – głównym źródłem agresji jest społeczne uczenie się. Dzieci naśladują swoich rodziców oraz innych dorosłych i w ten sposób uczą się rozwiązywać konflikty przy użyciu siły, zwłaszcza gdy obserwują korzystny rezultat agresywnego zachowania. W eksperymencie Bandura wykorzystał plastikową lalkę wypełnioną powietrzem, która odbijała się po uderzeniu.

Dorosły chwytał lalkę a następnie rzucał nią brutalnie, walił w nią drewnianym młotkiem, uderzał dłonią, kopał i ze złością krzyczał w jej stronę. Później pozwalano dzieciom bawić się lalką. Okazało się że naśladują one dorosłego i obchodzą się z lalką równie brutalnie. Co więcej dzieci te posunęły się dalej, wymyślały nowe sposoby znęcania się nad lalką. 6

1 V.P Radziwiłowicz „Formy i funkcja agresji u dzieci i młodzieży”. Psychologia wychowawcza 1997r. wr 3.

2 J. Ronschburga „Lęk, gniew, agresja”. Warszawa 1993.

3 E. Aronson „Serce i umysł” Zysk i S-ka Wydawnictwo sc.

4 E. Gruszecka „Czy agresja jest konieczna”. „Scholasticus” 1994 nr. 5 – 6.

5 E. Aronson „Serce i umysł”. Zysk i S-ka Wydawnictwo sc.

6 E. Gruszka „Czy agresja jest konieczna”. „Scholasticus” 1994 nr. 5 – 6.

Udostępnij

O autorze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *